-Luis Sepúlveda, “Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó”-
Luis Sepúlveda là nhà văn chuyên viết truyện thiếu nhi, đặc biệt là những câu chuyện dễ thương về thế giới loài vật. Người ta thường biết đến ông nhiều nhất qua kiệt tác “Con mèo dạy hải âu bay” – cuốn truyện nổi tiếng đã bán được 18 triệu bản trên thế giới. Tuy nhiên, không vì thế mà những tác phẩm khác của ông trở nên kém cạnh. Mỗi quyển sách của Luis đều mang một màu sắc và ý nghĩa khác nhau.
“Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó” cũng là một tác phẩm như vậy. Một câu chuyện nhẹ nhàng và trong sáng về tình bạn giữa Max, một chàng thanh niên tốt bụng, Mix, chú mèo của anh, và Mex, một chú chuột Mexico, bạn thân của Mix. Câu chuyện ngọt ngào, ấm áp như ly chocolate sữa nóng vào môt ngày đông lạnh giá, “khiến lũ trẻ tan chảy, và cả người lớn nữa” (La Croix), và độ đáng yêu của nó rõ ràng là có thể chinh phục cả những độc giả khó tính nhất.
“Tôi có thể nói Mix là con mèo của Max, nhưng tôi cũng có thể tuyên bố rằng Max là con người của Mix”. Đó là phần mở đầu thú vị của tác giả cho những câu chuyện của Mix, một con mèo già đẹp mã có “góc nghiêng kiểu Hy Lạp” và Max, anh chàng chủ nhân của nó. Giữa Mix và Max là mối thân tình khắng khít đến kỳ lạ. Thật khó mà tưởng tượng được mối quan hệ nào giữa người và mèo lại có thể đáng yêu và cao quý đến thế!
Khi còn bé xíu, một lần Mix trốn ra ngoài chơi, và “leo lên tít trên cành cao nhất của một cây dẻ”. Con mèo nhỏ nghịch ngợm, nhận ra trèo xuống chẳng dễ dàng như trèo lên chút nào, đã “bấm chặt móng vuốt vào cành cây, cất tiếng meo meo inh ỏi để cầu cứu”. Max, khi ấy cũng chỉ là một cậu bé, không ngần ngại trèo lên để mang Mix xuống, nhưng rồi chính cậu cũng gặp tình trạng “hoa mắt chóng mặt” tương tự. Sự kiện một đứa trẻ và một con mèo bị mắc kẹt trên cây đã làm kinh động gia đình Max và cả xóm, khiến người ta phải gọi cả cứu hộ và xe cứu hỏa. Max, dù cảm thấy có lỗi vì đã gây ra hàng tá rắc rối, chẳng có lời nào trách cứ hay mắng mỏ Mix. Cậu chỉ bảo con mèo rằng lần sau phải cẩn thận trèo lên cành thấp trước đã. Bạn bè thì không nên quát nạt nhau. Bạn bè là phải “giúp đỡ lẫn nhau, bảo ban nhau, cùng nhau chia sẻ những thành công cũng như sai lầm”.
Tình bạn đẹp đẽ đó của cả hai vẫn vậy, cho dù Mix và Max, theo thời gian, đã lớn lên, trở thành một “chàng mèo trưởng thành, rắn rỏi” và một cậu thiếu niên năng động, mạnh mẽ “ngày ngày đạp xe đến trường”. Max, trước khi ra khỏi nhà, chưa bao giờ quên đổ đầy bát ăn của Mix món pate cá mà nó yêu thích, và Mix cũng vui vẻ nhận nhiệm vụ canh gác tủ bếp, không cho một con chuột nào bén mảng. Khi Max phải học bài cả ngày lẫn đêm và chẳng có thời gian cho Mix, chú mèo ngoan ngoãn nằm yên, không mè nheo, không quậy phá, tuyệt đối tôn trọng sự yên lặng của Max. Ngược lại, Max cũng tôn trọng “bản tính tự do của loài mèo”, hoàn toàn yên tâm để Mix trải nghiệm những chuyến phiêu lưu trên mái nhà và trở về “bất cứ khi nào nó muốn”.
Và khi Mix dần già đi và không còn nhìn thấy ánh sáng, khi nó chỉ còn có thể dựa vào trí nhớ để di chuyển, Max đã tự nguyện không xê dịch, và không cho bất kỳ vị khách nào thay đổi vị trí của những đồ vật trong nhà nữa.
Quả là một tình bạn chân chính. Chẳng có ai sở hữu ai cả. Không phải Max là ông chủ, người có nhiệm vụ cho vật nuôi ăn, chăm lo cho nó và đòi hỏi nó phải trung thành phục vụ mình. Cũng không phải Mix là một con mèo được ban ơn và phải dựa dẫm vào chủ. Cả hai đều có tự do riêng, những dự định và ước mơ riêng, và tôn trọng điều đó của nhau. Họ chia sẻ cuộc sống, không chỉ như một con người và một con mèo, mà còn như những người bạn thực sự, như hai sinh vật hoàn toàn bình đẳng. Max và Mix yêu thương và thấu hiểu lẫn nhau dù chẳng cùng ngôn ngữ, cùng chăm lo cho hạnh phúc của nhau, tôn trọng cá tính của nhau, và luôn thành thật với nhau.
Trong thế giới này, chuyện người yêu quý mèo và mèo trung thành với người không phải là quá lạ lẫm. Nhưng người và mèo xem đối phương là bạn bè thân thiết, không có ai cao quý hơn ai, không có ai là chủ nhân, cũng không có ai ban ân huệ, và vì vậy tước đi quyền tự do của ai, thực sự là một việc hiếm thấy trên đời.
Mèo và chuột, nếu không phải ăn thịt hay trốn chạy lẫn nhau, thì không thể nào chơi với nhau được, phải không?
Tuy nhiên, trong thế giới của Luis Sepúlveda, chẳng có điều đẹp đẽ nào là không tồn tại cả. Tình bạn của Mix và Mex – một chú chuột Mexico, chính là minh chứng hùng hồn nhất cho điều đó.
Mex là một chú chuột láu cá sống trên nóc tủ sách nhà Max, hằng ngày thường chạy xuống ăn vụng những mẩu ngũ cốc rơi trên sàn nhà. Dĩ nhiên là Mix, với thính giác và khứu giác siêu phàm của loài mèo thay cho đôi mắt, không thể nào không biết chuyện đó.
Mix tóm được Mex vào một ngày đẹp trời. Sự tinh ranh của Mex hòng thoát thân không thể qua được cái đầu khôn ngoan và già đời của con mèo “có góc nghiêng kiểu Hy Lạp”, và để tốt cho cả đôi bên, chuột và mèo đã đi đến một thỏa thuận: Mex sẽ ngồi bên cửa sổ, mô tả cho Mix tất cả những cảnh vật nó nhìn thấy bên ngoài, và đổi lại, Mix sẽ cho phép chú chuột ăn món ngũ cốc yêu thích. Chúng đã trở thành bạn bè của nhau như thế, nhiều ngày và nhiều tháng sau đó.
Đây là một mối quan hệ thậm chí còn kỳ lạ hơn tình bạn của người và mèo. Làm sao mà hai sinh vật được xem như kẻ thù tự nhiên của nhau có thể kết bạn với nhau? Mix hoàn toàn có thể xơi tái Mex ngay trong lần gặp đầu tiên, và Mex, sau khi đã ăn no nê ngũ cốc, với bản tính láu cá của mình, chú ta chỉ cần trốn đi và cẩn thận hơn trong lần ăn vụng sau, chẳng phải ngồi kể chuyện cả ngày trời cho một con mèo mù không quen biết. Một số người có thể cho rằng Mix và Mex làm vậy chẳng qua chỉ là lợi dụng lẫn nhau, vì mỗi bên đều có thứ mà đối phương đang cần. Nhưng nếu mọi chuyện đơn giản như vậy thì tác giả đã không đặt nhan đề quyển sách là “Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó”. Phải có một cái gì đó cao quý hơn thế, mà người ta chỉ vỡ lẽ ra khi đọc hết tác phẩm này.
Mix là một con mèo mù. Vì không còn nhìn thấy ánh sáng, nó không còn được thỏa mãn bản tính tự do khám phá những nóc nhà cao nhất thành phố – lãnh địa quen thuộc của loài mèo – như trước kia nữa. Nó quanh quẩn trong nhà như một hiệp sĩ hết thời, và trong những ngày Max phải đi làm xa, nó chẳng có ai để bầu bạn. Cuộc sống như vậy cứ tẻ nhạt trôi qua, và Mix cũng dần chấp nhận cái sự mù lòa và già cỗi “đã chấm dứt vĩnh viễn lối sống tự do đáng quý của loài mèo”.
Và chính trong lúc đó, Mex đã thổi vào cuộc đời buồn chán của Mix một sức sống mới. Mex trở thành đôi mắt của Mix, cho nó thấy lại thế giới muôn màu mà nó từng biết. Mex nói và nói suốt ngày không ngừng nghỉ, khiến căn nhà vốn lặng yên trở nên sống động đến kỳ lạ. Từ khi Max đi làm và ít về hơn trước, đây là lần đầu tiên chú mèo mù được giao tiếp với ai đó nhiều đến thế. Dù ban đầu tỏ ra láu cá, mồm mép, và có thể bị nghi ngờ rằng chỉ đang lợi dụng Mix để được no bụng, Mex đã dần dà chứng minh được mình là một chú chuột tốt bụng và hết lòng vì bạn bè. Chính Mex đã nhen nhóm lại trong Mix khát khao được phiêu lưu, bay vun vút qua mái nhà cao ngất như những ngày huy hoàng xưa cũ. Chú chuột Mexico ấy, bắt đầu bằng lời gợi ý về “một chuyến dạo chơi trên mái nhà”, đã động viên người bạn mèo khi Mix, vì đã quen với căn bệnh mù lòa, trở nên sợ hãi bóng tối, sợ những điều không chắc chắn và mất niềm tin vào bản thân mình.
“Phải đúng thế đấy, sẽ thành chuyện kinh khủng lắm, nhưng cậu rất khoẻ, Mix ạ, mà tớ thì lại nhìn rất rõ, tớ có hai con mắt rất tinh tường, cực kỳ tinh tường, mắt lửa ngươi vàng luôn ấy. Tớ có thể nhìn thấy những gì cậu không nhìn thấy…” -Luis Sepúlveda, “Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó”-
Nhờ những lời cổ vũ chân thành ấy, nhờ sự miêu tả chính xác cảnh vật xung quanh của Mex, Mix đã hoàn thành cú nhảy ngắn đầu tiên. Không xuất sắc như khi còn cường tráng, nhưng cú nhảy đã khiến cho Mix thấy mình mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Mix lại là Mix của ngày xưa, với dòng máu phiêu lưu luôn sục sôi trong huyết quản. Chính Mex đã xóa bỏ tất cả sợ hãi và nghi ngờ, giúp Mix tìm lại được chính mình. Nếu không có người bạn như thế, chú mèo mù hẳn đã không biết mình còn có thể sống lại những chuỗi ngày đáng mơ ước như xưa.
Bạn bè là phải giúp đỡ lẫn nhau. Mex trở thành đôi mắt tinh tường, giúp Mix trở lại cuộc đời tự do tự tại. Và ngược lại, nhờ Mix, Mex nhận được “sự vững chãi tỏa ra từ anh bạn lớn”, người bạn đã giúp nó hoàn thành ước mơ được bay của mình.
Mex luôn ao ước được trở thành “một chú chuột biết bay” và “bay giỏi nhất thế giới”. Nhưng dĩ nhiên là chuột không có cánh, và nhất là đối với Mex, sẽ là một nỗi thống khổ vô cùng nếu ai đó bỏ rơi nó trên mái nhà. Vậy nên, Mix đã tự nguyện trở thành đôi cánh của Mex, chở chú chuột nhỏ bay qua nóc những căn nhà cao nhất thành phố. Và cũng nhờ người bạn mèo, Mex đã không còn sợ nỗi bất hạnh bị bỏ lại trên mái nhà nữa. Bây giờ, Mex có thể mỗi ngày ngồi trên nóc những ngôi nhà, cùng với Mix, ngắm hoàng hôn buông xuống, và nói đủ thứ chuyện trên đời.
Còn có tình thân hữu nào đẹp đẽ hơn thế! Hai kẻ chẳng có điểm gì giống nhau, chẳng có mối quan hệ thân thích nào ràng buộc, và đáng lẽ chẳng phải có nghĩa vụ gì với nhau, lại tự nguyện chia sẻ cuộc đời với đối phương, từng bước khiến người bạn của mình tiến bộ, phát triển và hoàn thiện. Bởi vì bạn bè chính là giúp đỡ nhau trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình!
Max, Mix và Mex: Tình bạn “tay ba” lạ lùng nhất trên đời
Có tình bạn giữa người và mèo. Và dù vô cùng đáng ngạc nhiên, tình bạn giữa mèo vào chuột cũng là có thật.
Vậy có tồn tại tình bạn kỳ lạ giữa cả người, mèo và chuột không?
Một lần nữa, câu trả lời của Luis Sepúlveda là có.
Từ trước đến nay, mèo vốn dĩ đã là vật nuôi của con người. Vậy nên, người yêu quý mèo cũng là điều dễ hiểu. Nhưng chuột, nhất là một con chuột nhắt, chẳng phải vật cưng kiểu chuột lang hay hamster, lại có thể làm bạn với con người, quả thật chỉ có thể xảy ra trong nhà của Max.
Max xem Mix là bạn tốt. Cậu đã nuôi chú mèo này từ nhỏ, và dù gì thì Mix cũng là mèo nhà đã nhiều năm. Mex thì ngược lại, chỉ là con chuột hoang tình cờ lọt vào nhà ăn vụng, không có dây mơ rễ má gì. Max có thể, như rất nhiều người khác, đặt bẫy chuột hay tìm mọi cách để đuổi Mex đi. Hầu như chẳng có ai thích có chuột trong nhà cả.
Nhưng Max, thật không thể tin nổi, đã chào đón chú chuột nhỏ như một vị khách quý. Khi phát hiện Mex là con chuột bấy lâu đã ăn vụng ngũ cốc, Max không hề có thái độ giận dữ, không có lời nào quát tháo hay xua đuổi. Cậu lấy thêm một cái bát, đặt cạnh cái của Mix, và đổ “một phần hậu hĩnh” ngũ cốc vào đó mời chú chuột. Cậu chẳng tiếc phải chia sẻ thức ăn với một con vật xa lạ tự dưng xuất hiện trong nhà. Max thậm chí còn cho phép Mex ở lại nhà, bầu bạn với Mix và ăn bao nhiêu ngũ cốc tùy thích.
Quả là người bạn đáng yêu nhất trong truyền thuyết. Đáng quý nhất là, Max không chỉ đối xử tốt với những ai đã và đang là bạn của mình. Mọi sinh vật trên thế giới này, kể cả con chuột hoang sống trong xó nhà, đều là bạn bè của cậu cả. Mà đã là bạn bè, thì giúp đỡ nhau lúc khó khăn hoạn nạn là chuyện đương nhiên rồi!
Và xem nào, Max không chỉ là người bạn ngọt ngào duy nhất, mà cả Mix và Mex cũng thế. Chính chú mèo đã cho Max biết đến sự tồn tại của Mex. Dù Mix rất quý người bạn chuột và nếu để Max thấy một con chuột sống trong nhà, có khả năng là anh chàng sẽ tống nó ra ngoài ngay lập tức, Mix vẫn chưa từng có ý định giấu Max bất cứ điều gì. Bạn bè là phải luôn thành thật với nhau. Và Mex nữa. Mex chưa bao giờ lợi dụng hay đòi hỏi gì ở sự hào phóng của Max.. Trong lần kẻ trộm đến “hỏi thăm” nhà Max, Mex – chú chuột vẫn thường tự nhận là mình nhát như thỏ đế ấy – lúc đầu thậm chí đã run cầm cập và trốn vào chân người bạn mèo. Nhưng sau đó, chẳng biết lấy dũng khí từ đâu, cũng chẳng có thời gian nghĩ đến sống còn của bản thân, một con mèo mù lòa và một con chuột chết nhát đã đoàn kết hành động, thành công khiến kẻ trộm phải cao chạy xa bay. Bạn bè là phải hợp sức bảo vệ nhau, như vậy đấy!
Văn phong giản dị và cuốn hút
Là người chuyên viết những câu chuyện nhỏ cho trẻ em, cốt truyện của Luis Sepúlveda thường khá đơn giản, dễ hiểu và không có những cao trào quá kịch tính hay phức tạp.
Trong mỗi hành động và suy nghĩ của người, mèo và chuột, Luis đều lồng ghép vào đó những bài học giản dị và bổ ích. Đây có thể xem là cách giáo dục trẻ nhỏ vô cùng hiệu quả, khi các bé dễ dàng nhận biết và hình dung thông điệp mà tác giả muốn truyền tải thông qua từng cử chỉ nhỏ bé của các nhân vật trong truyện.
Và đặc biệt nhất là, gấp lại quyển sách nhỏ này, người đọc sẽ yêu thương nhiều hơn, mở lòng ra nhiều hơn với mọi sinh vật xung quanh mình, bất chấp mọi sự khác biệt cố hữu. Giống như cách Max, Mix và Mex đã bỏ qua những khác biệt của nhau, để sống hạnh phúc suốt nhiều năm sau đó, và “chia sẻ với nhau những điều tốt đẹp nhất”.